Kultura

KULTURA

Kulturna baština. Opština Šid ima bogatu kulturnu baštinu o kojoj svedoče mnoga pokretna i nepokretna kulturna dobra poput: umetničkih fondova Galerije slika „Sava Šumanović“ u Šidu i Muzeja naivne umetnosti „Ilijanum“, Spomen kuće Save Šumanovića, kuće u kojoj je živeo Filip Višnjić i etno postavke posvećene guslaru u Višnjićevu,arheoloških nalaza sa lokaliteta„Gradina na Bosutu“, rimskog sarkofaga, crkvenog nasleđa među kojim se izdvaja ikonostas iz pravoslavne crkve u Molovinu. Istaknute ličnosti našeg kraja.Nije mali broj ljudi koji su potekli sa ovog prostora i kasnije kroz svoj rad pružili značajan doprinos umetničkom životu ne samona lokalnom već i na nacionalnom. Među njima svakako treba pomenutijednog od najznačajnijih srpskih slikara Savu Šumanovića, Georgija Magaraševića, jednog od osnivača „Letopisa Matice srpske“, Iliju Bašičevića Bosilja, slikara kog ubrajaju u 50 najznačajnijih naivaca u svetu, začetnika art bruta u regionu,Simeona Piščevića, po čijim „Memoarima“ je Miloš Crnjanski napisao svoj čuveni roman „Seobe“, Mitu Oreškovića, kompozitora i piscastarogradskih i narodnih pesama, Milivoja Maukovića prvog srpskog crtača stripova i modnog kreatora i Filip Višnjić, guslar i sakupljač epskih narodnih pesama i umotvorina.

Galerija slika „ Sava Šumanović“ u Šidu osnovana je 1952. godine na osnovu Darovnog ugovora kojim je gospođa Persida Šumanović, slikareva majka, poklonila gradu Šidu legat od 417 slika svog sina. Prema preciznim odredbama ugovora, legat je smešten u njihovu porodičnu kuću koja je korišćena za Okružni sud. Umetnički fond Galerije sadrži 350 slika rađenih u ulju i 67 skica u različitim tehnikama kao što su: olovka, pastel, gvaš, akvarel i razređena tempera. Većina slika rađena je tokom poslednje decenije slikarevog života i rada. Manji deo umetničkog fonda (samo po broju, a ne po značaju) čine slike koje je umetnik doneo iz Pariza. Deo umetničkog fonda čine „Šidska crkva“, „Lipova aleja“, „ Iločki drum zimi“, „Rusinka“, „Ašikovanje na mesečini“, zatim, ciklusi „ Kupačice“, ,,Proleće u Dolini Svete Petke“, „ Proleće u šidskim baštama“, „ Dečiji likovi“ i Triptih „ Beračice“. Pored stalne postavke, Galerija organizuje i tematske izložbe iz sopstvenog fonda, kustoska tumačenja izložbi, predavanja i izdavačku delatnost. Edukativni program za decu i omladinu planira se i realizuje s ciljem da se najmlađa publika upozna sa kulturnom baštinom svog kraja, ali i samom Galerijom.

Spomen-kuća Save Šumanovića je porodična kuća u kojoj je umetnik proveo detinjstvo i poslednjih deset godina života. Kuća je pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Nakon što je Persida Šumanović preminula, Opština Šid je od naslednika otkupila kuću sa porodičnim nameštajem i umetnikovim ateljeom. Spomen-kuća Save Šumanovića otvorena je za posetioce od 1982. godine.

Muzej naivne umetnosti „Ilijanum“. Iliju Bosilja svrstavaju među 50 najznačajnijih naivnih umetnika sveta. Na „Trećem Trijenalu naivne umetnosti“ u Bratislavi 1972. godine, Bosilj je posthumno nagrađen za svoja dostignuća na polju naivne umetnosti. Dana 3. novembra 1970. godine, Ilija je pokrenuo osnivanje Muzeja naivne umetnosti u Šidu: „Nadam se da će na taj način naš Šid dobiti priliku da učestvuje u kulturnom životu, a njegovi stanovnici osećaće više lepote među mojim slikama, kao što sam se ja osećao i među slikama mog školskog druga Save Šumanovića koje su mnogo uticale na mene. “(Ilija Bosilj) Ugovor o poklonu potpisan je 1971. Zaostavština sadrži 338 slika i dve skulpture. U okviru fonda, 287 slika su Ilijine, podeljene u nekoliko ciklusa, sa različitim temama i motivima inspirisanih epovima, legendama, mitovima i astrološkim likovima. Preostalih 49 slika i dve skulpture, Ilija je dobio od drugih naivnih umetnika poput Milana Rašića, Josipa i Ivana Generalića, Emerika Feješa i drugih. „Ovoj kolekciji sam dodao nekoliko dela stranih umetnika da bih označio pravac njenog razvoja. Verujem da će ovaj moj skromni doprinos pomoći mladim ljudima, a možda i budućim, da imaju nešto više od onoga što mi je lično mnogo nedostajalo, a to je kultura. “(Ilija Bosilj)

Filip Višnjić. U selu Višnjićevu nalazi se grob i nadgrobni spomenik najpoznatijem srpskom guslaru i narodnom pesniku Filipa Višnjića. Posle Prvog srpskog ustanka Filip Višnjić se doselio u Višnjićevo (tadašnji nazivsela je Grk) i tu je živeo sve do svoje smrti 1834.godine. Između dva svetska rata selo je u Filipovu čast promenilo naziv u Višnjićevo. Spomenik Filipu Višnjiću, rad akademskog vajara Save Halugina, nalazi se u centru sela. Spomenik je otkriven 2010. godine donacijom Radmile Milentijević. Na kući u kojoj je nakada živeo Filip Višnjić postavljena je spomen ploča, a u selu se nalazi i Etno postavka posvećena Filipu Višnjiću sa ciljem da čuva sećanje na Filipa Višnjića.

Narodna biblioteka „Simeon Piščević“ osnovana je 17.decembra 1849. godine kao Prva srpska čitaonica. U biblioteci se čuva dokument iz tog vremena, čuvene „ Bukvice“ Dositeja Obradovića, štampane na staroslovenskom jeziku u Beču 1830.godine. U godinama koje slede menjala je i loaciju i naziv. Od 26.02.2002. nosi naziv „ Simeon Piščević“ po piscu „ Memoara“ koji su inspirisali Miloša Crnjanskog da napiše „ Seobe“. Narodna biblioteka „Simeon Piščević“ i Kulturno obrazovni centar imaju značajnu ulogu u organizovanju i realizaciji zapaženih događaja u oblasti kulturno umetničkog života grada i okoline. Pored osnovne delatnosti izdavanja knjiga Narodna biblioteka „Simeon Piščević“bavi se i organizovanjem književnih i obrazovnih tribina, učeničkih radionica i manjih muzičkih koncerata.

Kulturno obrazovni centar kroz rad svojih sekcija okuplja veliki broj pretežno mladih stvaralaca, amatera. Srpsko kulturno umetničko društvo „Sveti Sava“, Amatersko pozorište „Branislav Nušić“, Gradski hor „Horšideje“, Veliki narodni orkestar, Tamburaški orkestar, škola tambure te škola baleta samo su neke od sekcija koje rade pri ovoj ustanovi kulture. Takođe, u velikoj sali KOC-a Šid vrši se i bioskopska delatnost. Kulturno obrazovni centar organizuje i većinu tradicionalnih kulturno-zabavnih manifestacija od kojih su najpoznatije: „Višnjićevi dani“, Likovna kolonija „Na putevima Save Šumanovića“, „Jastrebićevi susreti“, „Šidsko kulturno leto“, „Dečije kulturno leto“, „Vidovdanski susreti“, „Vidovdanska gitarijada“, „Svratište u pozorište“ i dr. Pored manifestacija ustanova se bavi i izdavačkom delatnošću te organizovanjem velikog broja književnih večeri, tribina i susreta, raznih vrsta radionica te koncerata narodne, klasične i pop-rok muzike.

Amatersko pozorište „Branislav Nušić“ veliku pažnju posvećuje radu sa najmlađima, decom sa posebnim potrebama, srednjoškolcima, studentima, radnicima, penzionerima. Dugi niz godina organizuje međunarodni pozorišni festival pod nazivom „Svratište u pozorište“. Ovaj festival, koji je do sada ugostio brojna pozorišta iz Makedonije, Hrvatske, BiH, Slovenije i cele Srbije, okupio je mnogo mladih, kreativnih ljudi ujedinjenih u nameri da ovaj vid umetnosti doprinese kulturnom uzdizanju, promociji umeća da se priča pretoči u ulogu, reč i delo, te da pozorište postane multikulturalno središte za negovanje i popularizaciju kulture. U okviru Kulturno obrazovnog centra Šid organizuju se brojne predstave, radionice, a pokrenuta je i lutkarska scena, po ideji lutkara Cvetina Aničića, koji je diplomirao na Nacionalnoj akademiji za film i pozorište u Sofiji, na odseku glumac – lutkar. AP „Branislav Nušić“ je proteklih godina gostovalo u Moskvi, Beču, Lincu, Sofiji, Postojni, Visu, Splitu, Temišvaru, Mostaru, Kolašinu..., a u predstavama koje je iznedrilo uživali su i meštani Beograda, Novog Sada, Niša, Šapca, Kragujevca, Smedereva, Subotice, Apatina, Kraljeva, Aleksinca, Sokobanje...

Opština Šid, kao multikulturalna sredina u kojoj su, osim srpskog jezika, u službenoj upotrebi i rusinski, slovački i hrvatski jezik, pruža podršku ostvarivanju prava nacionalnih manjina i negovanju tradicije naroda koji žive na njenoj teritoriji. Negovanju i očuvanju kulturnog nasleđa našeg naroda posvećeno je Srpsko kulturno umetničko društvo „Sveti Sava“, koje postoji i radi u okviru KOC-a Šid. Članovi SKUD-a su se koreografijama iz cele Srbije predstavili publici brojnih gradova u inostranstvu, a Niš, Despotovac, Beograd, Srebrno jezero, Apatin, Bečej i Sremska Mitrovica samo su neki od srpskih gradova u kojima je ovo društvo gostovalo, pobravši samo oduševljenje i pohvale. Pored Kulturno umetničkog društva „Sveti Sava“ u Šidu deluju i kulturno umetnička društva nacionalnih manjina i to Slovačko kulturno umetničko društvo „Jednota“, Kulturno umetničko društvo „Đura Kiš“ koje okuplja pripadnike rusinske manjine te Hrvatsko kulturno umetničko društvo „Šid“. U naseljenom mestu Erdevik deluje KUD „Branko Radičević“ i Slovačko kulturno prosvetno društvo „Erdevik“. U Višnjićevu je aktivno Kulturno umetničko društvo „Filip Višnjić“ a u Bikić Dolu Rusinsko kulturno umetničko društvo „Ivan Kotljarevski“. I u ostalim naseljenim mestima, najčešće pri udruženjima žena deluju i rade folklorne skupine koje svojim radom obogaćuju kulturnu ponudu opštine Šid.

Na teritoriji opštine Šid ima registrovanih preko 130 udruženja građana. To je civilni sektor koji, na posredan ili neposredan način, doprinosi kulturnom identitetu naše opštine. Udruženja žena, udruženja penzionera, Odred izviđača Lazar Bibić, Ekološki pokret Šid, Savez udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata opštine Šid, Udruženje pčelara Šid, Udruženje likovnih umetnika i stvaralaca.

Kultura i umetnost svoje uporište nalaze i u radu i delu Muzičke škole „Filip Višnjić“ Šid, koju svake godine pohađa oko 180 učenika. Mladi umetnici svoj muzički talenat nadograđuju kroz klavirski odsek, odsek harmonike, odsek duvačkih instrumenata, odsek tamburice, odsek violine i odsek teorijskih predmeta, a škola organizuje preko deset koncerata godišnje, kao i festival eufonije

„Kultura sećanja“ je još jedan segment negovanja tradicije, kojem opština Šid pridaje veliki značaj. Osim Spomen obeležja Sremski front i brojnih spomenika na teritoriji opštine Šid, koji svedoče o stradanjima i borbi za slobodu tokom Drugog svetskog rata, i sam objekat Kulturno obrazovnog centra Šid je svojevrstan Spomen dom narodnooslobodilačkog rata, a tabla sa imenima žrtava ovog rata postavljena je na objektu.

Neizostavni deo kulturne ponudu naše opštine su i arheološki lokaliteti. Teritorija opštine Šid naseljavana je veoma davno na šta ukazuju tragovi života iz praistorijskog razdoblja. Jedno od poznatijih naselja obalskog tipa bila je Gradina na levoj obali reke Bosut. Gradina predstavlja vrlo impresivan arheološki lokalitet s kompleksnim kulturnim inventarom od neolita do rimske epohe. Arheološki nalazi na ovoj teritoriji ( zlatna kaciga, srebrni novac, sarkofag, delovi konjske opreme...) ukazuju na postojanje rimskih naseobina pored važnijih puteva. Iz srednjeg veka datira stari grad Berkasovo (Despotovac) koji je pripadao Despotu Vuku Brankoviću (Zmaj Ognjenom Vuku) i tvrđava u naseljenom mestu Morović koja je pripadala despotu Stefanu Štiljanoviću.